Co dalej z kredytami we frankach? 95

Sporo ostatnio dzieje się w temacie kredytów mieszkaniowych, denominowanych w walutach obcych. Największe emocje wzbudzają franki szwajcarskie, które są najpopularniejszą walutą, w jakiej takie kredyty były udzielane. 
Aktualnie mamy około 700 tys. kredytów walutowych (na nieco ponad 1.8 mln wszystkich). Zgodnie z rekomendacją KNF, w tej chwili kredyty walutowe nie są już praktycznie dostępne (wyjątek stanowią osoby, które osiągają dochody w walucie obcej), jednak problem kredytów w CHF będzie obecny na polskim rynku mieszkaniowym jeszcze bardzo długo. Przypomnijmy, że w tej chwili liczba czynnych rachunków kredytowych rośnie w tempie około 100 tys. w ciągu roku - liczba kredytów w CHF niewiele się zaś zmniejsza. Większość z nich zaciągana była na długi okres, przy (delikatnie mówiąc) niezbyt korzystnym kursie, więc liczba umów zakończonych (z powodu spłaty całości lub przewalutowania) jest zapewne symboliczna. Największa zmiana wynika z przewalutowania kredytów zagrożonych, dla których bank rozpoczął proces windykacji, jednak na razie nie jest to w stanie zauważalnie wpłynąć na udział kredytów walutowych w portfelu banków.
Stan na wrzesień 2012 roku wyglądał tak:

W 2013 roku, kiedy nie udzielano już praktycznie kredytów walutowych, sytuacja nieco się poprawiła, ale nadal kredyty walutowe stanowią (wartościowo) większość.

Ostatnio pojawiło się trochę informacji na temat procesów sądowych, które wytoczyli bankom ich klienci. Na razie dotyczą one franków szwajcarskich, bo klienci "posiadający" kredyty denominowane w Euro są chwilowo w bardzo dobrym położeniu - Euribor znajduje się w okolicach śmiesznego poziomu 0.3%, a kurs EUR/PLN względem swojego minimum jest wyższy jedynie(?) o 1/3. Dodatkowo należy pamiętać, że kredyty w Euro nie były specjalnie popularne w okolicach historycznych minimów kursu (wtedy rządził frank). Stąd też "posiadacze" kredytów w Euro siedzą cicho, za to ich koledzy od franków cicho już siedzieć nie chcą (nie mogą?).

W Polsce pozwy dotyczą dwóch głównych kwestii. Pierwszą z nich jest sprawa zapisów w umowach, dotyczących przeliczania kursów wypłaty/spłaty, które zostały uznane przez sąd za niedozwolone. Na tej podstawie klienci próbują uzyskać przewalutowanie kredytu na złotówki, zachowując dodatkowo oprocentowanie oparte na LIBOR CHF (co już akurat zakrawa na chciwość lub zemstę na banku) - mamy więc pozew zbiorowy przeciwko bankowi Millennium. Drugi kierunek to próba udowodnienia, że bank wprowadził klienta w błąd, nie przedstawiając mu należycie ryzyka takiego kredytu (któż mógł wiedzieć, że kurs franka, który miał tylko spadać, zechce wzrosnąć i to bardzo? ;) - tego mniej więcej dotyczy pozew przeciwko Reiffeisen Polbank. Jakie są szanse wg prawa na wygranie tych procesów, tego nawet nie śmiem przypuszczać, ale domyślam się, że to państwo i jego (niezawisły ;) sąd nie pozwoli skrzywdzić banków. Gdyby do tego doszło, posypałaby się lawina tego typu pozwów - w końcu przewalutowanie kredytu w CHF na PLN po kursie uruchomienia kredytu pozwoliłoby klientom zredukować aktualne zadłużenie w ekstremalnych przypadkach nawet o 50% (z reguły byłoby to przynajmniej 30%), więc jest o co walczyć.

O skali problemu informuje raport KNF na temat potencjalnych skutków przewalutowania kredytów. Czytamy w nim, że tego typu operacja, wykonana 30 czerwca 2013 roku, spowodowałaby straty w bankach na poziomie 40-50 mld złotych, co skutkowałoby obniżeniem współczynnika wypłacalności poniżej wymaganych 8% w 7 bankach, a w przypadku 3 "zjadłoby" cały kapitał własny i banki te musiałyby ogłosić bankructwo albo zostać dokapitalizowane przez nas, podatników. To jest chyba najsilniejsza przesłanka za tym, że wygranymi w tych procesach będą jedynie kancelarie prowadzące sprawy.

Co ciekawe, w niektórych krajach (Chorwacja, Hiszpania, Norwegia) tego typu procesy zakończyły się zwycięstwem klientów banków - z reguły wyrok opierał się na tym, że kredyt walutowy nie jest typowym kredytem, tylko raczej skomplikowanym instrumentem finansowym o charakterze spekulacyjnym. W większości wyroki nie są jeszcze prawomocne, więc sprawa jest rozwojowa, ale już te wyniki pozwalają przypuszczać, że w tych krajach szanse na wygrane takiej sprawy istnieją. Jednak w polskich warunkach na to bym nie liczył. Jedyna szansa, jaka jest u nas moim zdaniem, to "zaangażowanie" środków publicznych (czyli naszych). Jeśli liczba bankrutujących kredytobiorców znacząco wzrośnie, a sprawa stanie się bardziej medialna, to przy okazji wyborów mogą pojawić się kolejne ratunkowe pomysły (minimalizujące jednak straty banków). W końcu po przejęciu obligacji z OFE i "spadku" oficjalnego zadłużenia można je znowu trochę powiększyć... zwłaszcza w tak słusznej sprawie ;)

Obciążenia banków kosztami zmian kursowych nie udało się wprowadzić nawet na Węgrzech, gdzie niedawno sąd najwyższy uznał, że wszystkie kredyty walutowe są legalne. Problem jest tam nawet bardziej palący niż w Polsce - na 10 mln mieszkańców Węgrzy mają aż 600 tys. kredytów walutowych (czyli procentowo ponad 3 razy więcej niż w Polsce). Dodatkowo, z reguły oprocentowanie nie jest oparte na LIBOR + marża, tylko przypomina sytuację polskich klientów mBanku z tzw. "starego portfela" (w skrócie, oprocentowanie ustalane jest przez zarząd banku, wg jego widzimisię). Przypomnijmy, że w 2011 roku premier Orban wprowadził możliwość jednorazowej spłaty kredytów walutowych po kursie niższym o 1/3 od rynkowego (straty z tego tytułu miały wziąć na siebie banki oraz w pewnym stopniu także kredytobiorcy, wszak spadek wartości forinta był momentami wyższy). Do spłaty miały posłużyć gwarantowane przez państwo kredyty w forintach, jednak niewiele osób skorzystało z tego rozwiązania, podobno z racji "zmowy" banków, które unikały jak mogły udzielania tego typu kredytów. Tak, czy inaczej, po wyroku sądu najwyższego nadzieja na przewalutowanie ze stratami banków raczej bezpowrotnie prysła, a jednocześnie otwarła się możliwość pozywania państwa przez banki za tego rodzaju "krzywdzące" pomysły. Ponieważ bliżej nam raczej do Węgier niż Hiszpanii, czy Norwegii, spodziewałbym się podobnego rozstrzygnięcia i u nas (chyba że po fotoradarach, "przejściowych" podatkach Belki i podwyżkach VATu, czy przejęciu obligacji OFE dla dobra przyszłych emerytów, ktoś jeszcze wierzy w to, że cokolwiek w tym kraju dzieje się dla dobra obywateli).

Jak będzie, zobaczymy wkrótce (czyli w momencie, w którym kurs franka lub stopy procentowe w Szwajcarii zauważalnie wzrosną, co spowoduje znaczne powiększenie skali problemu). 
Teraz przyjrzyjmy się, jak to właściwie było z tymi kredytami, jakie są konsekwencje dla kredytobiorców oraz jakie są dalsze możliwe scenariusze, które pomijają potencjalne pomysły naszych genialnych polityków.

Na początek dwa wykresy z poprzedniego wpisu. Zauważmy, że ogromna większość kredytów walutowych (zwłaszcza w CHF) była udzielana przy bardzo wysokim kursie złotówki (czyli bardzo niskim kursie CHF).

Jak widać, kredyty walutowe pojawiły się przy kursie franka w okolicy 2.7 PLN, rozkręciły się przy 2.5 PLN, a ich apogeum przypadło na historyczne minima kursu w okolicach 2 PLN.
W tej sytuacji nie mogą dziwić fakty z raportu KNF, przytaczanego już przy okazji wpisu na temat rekomendacji SIII - ponad 200 tys. kredytów walutowych z LTV > 100% oraz średnie LTV takich kredytów na poziomie prawie 95% (stan na wrzesień 2012).

Patrząc na to wszystko widać, że znaczna część kredytobiorców walutowych ma nadal do spłacenia więcej niż pożyczyła. O ile nie jest to może jakiś wielki problem dla tych, którzy zaciągali kredyt w początkowej fazie bańki, kiedy mieszkania były jeszcze relatywnie tanie (przez co ich aktualne LTV raczej nie przekracza 100%), o tyle dla tych, którzy zaciągali kredyt w latach 2007-2008, problem jest już spory (nie dość, że kurs CHF wzrósł nawet o 70%, to jeszcze cena mieszkania spadła). Chociaż nawet dla tej drugiej grupy problem pojawia się dopiero wtedy, kiedy przestają spłacać kredyt (zakładam, że niemożność wcześniej spłaty lub sprzedaży mieszkania z takim kredytem to nie jest problem). Z racji wzrostu kursu oraz spadku wartości zabezpieczenia (mieszkania) w przypadku wymówienia umowy i rozpoczęcia procedury egzekucji klient nie dość, że zostaje pozbawiony mieszkania, to pozostaje nadal z długiem, który nierzadko wynosi tyle, ile warte jest aktualnie stracone mieszkanie.
Póki co, nie ma takich przypadków aż tak bardzo dużo - wg raportu KNF odsetek walutowych kredytów zagrożonych jest bardzo zbliżony do złotowych.

Dlaczego (na razie) liczba kredytów zagrożonych nie jest bardzo duża, widać (jeśli się dobrze przyjrzeć ;) na poniższym wykresie, przedstawiającym historyczne wartości LIBOR CHF.

 

Na przełomie 2008 i 2009 roku stopy procentowe w Szwajcarii zostały sprowadzone prawie do zera, co uchroniło polskich kredytobiorców przed powtórzeniem schematu węgierskiego. Kurs CHF/PLN wzrósł wtedy o około 60%, jednak wzrost wysokości raty został w ogromnej części zniwelowany spadkiem oprocentowania (na co niestety nie mogli liczyć Węgrzy).

KNF podaje nawet przykład kredytu walutowego, zaciągniętego w "pechowym" momencie. Przyjrzymy się mu nieco dokładniej.

W przykładzie widzimy mieszkanie za 555 tys. PLN, kupione w praktycznie najgorszym momencie (wysoka cena, bardzo niski kurs CHF). Początkowa różnica w wysokości raty była bardzo znacząca na korzyść franka (3300 do 5100). Nie dziwi więc fakt, że w tym właśnie okresie mieliśmy gigantyczną przewagę liczby udzielanych kredytów walutowych nad kredytami złotowymi. W końcu przy kupnie mieszkania liczy się przede wszystkim wysokość raty ;) Swoją drogą, bardzo ciekawy jest ten właśnie przykład dla kredytu z "ratą malejącą" - jak ona była malejąca, widać na ostatnim wykresie ;)
Niezależnie jednak od wszystkiego przez cały opisany tu okres kredytowania rata we frankach pozostawała niższa niż rata w złotówkach. Dopiero po ostatnich obniżkach stóp procentowych w Polsce ta relacja się odwróciła (chociaż w tej chwili różnica jest minimalna). To wszystko wyjaśnia, dlaczego spłacalność kredytów walutowych jest porównywalna z tymi w PLN - mimo wszystkich zawirowań kursowych, rata kredytu we frankach praktycznie się nie zmieniła. Chwilowy "wyskok" wysokości raty przed obniżeniem stóp procentowych w Szwajcarii był na tyle krótki, że większość kredytobiorców przeszła go bez problemu. Problem jest jednak inny i widać go na wykresie po prawej stronie - po 4 latach spłaty i próbie "zamknięcia" kredytu, w złotówkach trzeba by jeszcze dopłacić 6 tys. PLN (czyli niewiele, pomijając już zapłacone 200 tys.), natomiast dla kredytu frankowego "brakuje" aż 356 tys. PLN. Dlatego też problem w spłacie kredytu walutowego ma dużo większe konsekwencje niż problem w spłacie kredytu złotowego. Jeśli ktoś zaciągnął kredyt w PLN z LTV 100%, nawet kupując mieszkanie na szczycie górki, to po kilku latach spłaty i ewentualnej utracie mieszkania jest w stanie wyjść "na zero". Kredytobiorca frankowy takiego komfortu nie ma - dla kredytów z LTV co najmniej 100% kredytobiorca może być "pod wodą" nawet w sytuacji, w której mieszkanie kupił w środkowej fazie bumu (lata 2005-2006). W przypadku problemów ze spłatą kredytu walutowego, po przewalutowaniu go na PLN, w większości przypadków kredytobiorca nadal pozostaje z długiem. Stąd właśnie dużo większa aktywność tej grupy kredytobiorców w temacie zmiany warunków umowy. "Złotowcom" rata wahała się nieznacznie, a ostatnio mocno spadła, stąd ich protestów i pozwów na razie nie ma.

Sprawa jest o tyle poważna, że perspektywy dla kredytobiorców walutowych (zwłaszcza frankowych) nie przedstawiają się zbyt korzystnie. O ile w kwestii kursu franka można się spierać i liczyć na jego spadek (o czym za chwilę), o tyle nie bardzo jest jak liczyć na dalszy spadek oprocentowania (aktualnie, ze względu na prawie zerowy LIBOR CHF płaci się odsetki prawie wyłącznie w wysokości marży). Co gorsza, ostatnie doniesienia o pęczniejącej bańce w szwajcarskich nieruchomościach wzbudzają obawy, czy przypadkiem stopy nie zostaną wkrótce podniesione (a pewnie zostaną podniesione w ślad za amerykańskimi, co nastąpi być może w roku 2015). Tak, czy inaczej, niższe już nie będą. Nie jest też tak, że stopy w Szwajcarii zawsze były niskie, co widzieliśmy na jednym z wcześniejszych wykresów (na początku lat 90-tych wynosiły prawie 10%!).
Na razie nie wydaje się być możliwym, aby kurs CHF względem PLN miał szansę na zauważalny spadek. Ostatnie działania FED, zmierzające w kierunku ograniczenia druku dolarów natychmiast pociągnęły za sobą spadek kursów walut krajów "rozwijających się" (cokolwiek to znaczy), w tym także Polski. Ewentualne dalsze ograniczenie druku oraz potencjalne podwyższenie stóp procentowych mogłoby spowodować dalsze umocnienie się dolara, ale także i franka. Wzrost kursu franka jest możliwy także i z innych powodów, chociażby w wyniku ewentualnego zaniechania przez SNB sztywnego powiązania maksymalnego kursu do Euro. Poza tym, trudno sobie wyobrazić, aby waluta jakiegoś (post?)komunistycznego kraju na końcu Europy umacniała się na dłuższą metę względem waluty kraju, który jest bardzo stabilny ekonomicznie, politycznie i silny gospodarczo, a jego pieniądz uznawany jest za bezpieczną przystań w czasach kryzysu (który jeszcze przed nami). Jest więc szansa na zrealizowanie się najczarniejszego scenariusza kredytobiorcy walutowego - wzrostu kursu waluty obcej przy jednoczesnym wzroście stóp procentowych. Zakładając nawet niezmieniony kurs franka, wzrost stóp o 1 p.p. spowoduje wzrost wysokości raty o mniej więcej 50 złotych dla każdych 100 tys. (licząc wg aktualnej wysokości zadłużenia w złotówkach). Dla przykładu z KNF mielibyśmy w takim przypadku wzrost raty o około 400 złotych.
Dlatego na miejscu kredytobiorców walutowych starałbym się coś w tym temacie ugrać, nim dojdzie do realizacji wyżej opisanego scenariusza.

Jednak abstrahując od konkretnych przykładów i potencjalnych konsekwencji można by się zastanowić, czy pozwy przeciwko bankom w kwestii kredytów walutowych są uzasadnione. Niestety, tego chyba nie uda się rozstrzygnąć nawet wtedy, kiedy już polskie sądy orzekną w prowadzonych sprawach na korzyść banków. Zastanawiałem się, jaka w tym temacie jest "powszechna" opinia, więc wziąłem udział w internetowej sondzie, której wyniki są na poniższym obrazku:

Na przedstawione pytanie nie ma chyba dobrej odpowiedzi, jednak skłaniałbym się bardziej w kierunku odpowiedzi "Tak". I to wcale nie dlatego, że kredyty walutowe czymś się specjalnie różnią od kredytów złotowych - moim zdaniem banki w ogólności wprowadzają klientów w błąd. Najważniejszy powód wynika z samej natury systemu rezerwy cząstkowej i pożyczania na procent pieniędzy, których bank nie posiada. Obawiam się, że w umowie kredytowej nic na ten temat nie ma. Dodatkowo, możemy sobie w banku wybrać między ratą równą, a malejącą - już same nazwy wprowadzają w błąd, bo wiadomo, że przez 30 lat rata na pewno nie będzie równa, ani tym bardziej malejąca. O tym co prawda na pewno jest napisane w umowie, niemniej tego typu określenia wyglądają mi na celowe "tuszowanie" niewygodnych parametrów kredytu. Wszak fajnie by było, gdyby bank przedstawił nam symulację wysokości raty np. dla poprzednich 20 lat (o czym jest mowa w zapowiadanej dyrektywie UE). Ciekawe, czy klient, wiedząc że rata jego kredytu byłaby 10 lat temu 2 razy wyższa niż teraz, nadal byłby tak bardzo chętny na kredyt. Dalej weźmy przedmiot zabezpieczenia kredytu... ciekawe, jak wielu klientów zdaje sobie sprawę, że zabezpieczeniem jest cały ich majątek (aktualny oraz przyszły), a nie tylko mieszkanie. No i ciekawe, ilu z nich ma świadomość, jak wielką przewagę nad nimi ma bank w momencie wystąpienia problemów ze spłatą (dzięki bankowemu tytułowi egzekucyjnemu). Aspekt tego, czy kredyt jest złotowy, czy denominowany w walucie obcej, jest już dla mnie drobnym szczegółem. To, że kursy walut się wahają, jest chyba dużo bardziej rozpowszechnioną wiedzą niż temat wahań stóp procentowych. Jednak mam pewne obawy, że w momencie największego szaleństwa w udzielaniu kredytów frankowych banki jakoś niechętnie informowały klientów o tym, że aktualny kurs CHF jest "podejrzanie niski" (patrząc chociażby na wartości historyczne). Dodatkowo, szybko przestały udzielać takich kredytów, kiedy kurs stał się dużo bardziej korzystny dla klientów.

Pozostaje tu jeszcze jedna kwestia - czy bank w momencie udzielania kredytu we frankach musiał mieć franki (oczywiście w sensie depozytów, bo w sensie posiadanego kapitału własnego stu procent na pewno mieć nie musiał, przynajmniej do połowy 2012 roku). Może któryś z czytelników, obeznany w prawie bankowym, umie odpowiedzieć na to pytanie - mi się tego nie udało ustalić. 
Gdyby było tak, że w chwili udzielenia kredytu bank nie musiał mieć odpowiednich depozytów frankowych, to oznaczałoby, że taki kredyt był czystą spekulacją walutową, zorientowaną na wzrost kursu franka w przyszłości (i zrekompensowanie sobie tym samym niższego oprocentowania względem PLN). Jeśli jednak bank musiał (i nadal musi) mieć depozyty frankowe dla udzielonych kredytów w CHF, to żądanie przeliczenia kredytu w aktualnej chwili po kursie z dnia udzielenia byłoby ewidentnie krzywdzące dla banku (oczywiście otwartym pozostaje pytanie, czy krzywda wyrządzona organizacji przestępczej jest rzeczywiście krzywdą, czy może jest wręcz przeciwnie ;)

Jak widać, nie da się chyba rozstrzygnąć, kto w tym sporze ma rację. Można powiedzieć, że klienta nikt nie zmuszał do podpisywania żadnej umowy i zdawał on sobie sprawę z tego, co podpisuje (często powtarzane "widziały gały, co brały"). Jednak banki też mają swoje "za uszami" i nie wydaje mi się, żeby rzetelnie informowały o ryzyku wieloletniego kredytu na zmienny procent, udzielanego w chwili bardzo wysokich cen mieszkań oraz niczym nieuzasadnionej "siły" polskiej złotówki. Gdyby to robiły, cały ten blog nie byłby nikomu do niczego potrzebny ;)

Co w takim razie można zrobić? Ja widzę dwa wyjścia, które są właściwie jednym, tym samym wyjściem. Wydaje mi się, że niezależnie od typu umowy, jej przedmiotu oraz świadomości obu stron nie powinno pozwalać się na podpisywanie umów, w których jedna ze stron (w tym przypadku klient) zrzeka się w pewnych okolicznościach swojej wolności (wszak jak inaczej nazwać konieczność spłaty ogromnego kredytu nawet po utracie mieszkania i całego majątku?). Moim zdaniem, albo powinno zostać zmienione prawo upadłościowe (są już pewne ruchy w tym kierunku) tak, aby łatwiej było ogłosić bankructwo osobie prywatnej, albo wszystkie umowy powinny być zawierane z jasnym określeniem przedmiotu zabezpieczenia (w przypadku kredytu na mieszkanie powinno być nim owo mieszkanie i absolutnie nic więcej). W tym układzie (zwłaszcza w drugiej wersji) banki wzięłyby na siebie część ryzyka, bo na razie całe ryzyko spoczywa na kliencie. Ktoś powie, że bank udzielając kredytu nie powinien zastanawiać się, czy kredytowana "inwestycja" ma sens, bo od tego jest klient, a bank ma tylko sprawdzić, czy klient jest w stanie spłacić kredyt. Ale to nie jest prawda. Potencjał banków w kwestii oceny sytuacji na rynku mieszkaniowym jest nieporównywalnie większy niż potencjał klientów - banki zatrudniają przecież zawodowych analityków (Bartka T. i innych ;) którzy z pewnością potrafią oszacować ryzyko wystąpienia spadków cen mieszkań, czyli sytuacji, w której przedmiot zabezpieczenia będzie warty mniej niż kredyt. Takie rozwiązanie ma szereg dodatkowych zalet - zmniejsza szansę na wystąpienie bańki na rynku, bo banki muszą zwiększać ostrożność wraz ze wzrostem cen, a jednocześnie klient nigdy nie popadnie w tarapaty bez wyjścia. W ostateczności odda bankowi mieszkanie - wtedy stratne będą obie strony, jednak skoro obie strony mogą na umowie zyskać, to dlaczego tylko jednej dać szansę stracić?

Podsumowując dzisiejsze rozważania... kredyty walutowe stanowią w tej chwili bardzo liczną (wartościowo na poziomie 50%) grupę kredytów mieszkaniowych i jest to zarazem grupa najbardziej niebezpieczna. Ze względu na znaczące umocnienie się kursu franka względem złotówki od czasu, w którym udzielono większości kredytów walutowych, średnie LTV dla tego typu kredytów jest bardzo wysokie (95%) i w wielu przypadkach (wartościowo prawie 50%) aktualna kwota do spłaty przekracza wartość mieszkania. Spłacalność kredytów walutowych jest w tej chwili porównywalna do złotowych ze względu na fakt, że wysokość raty niewiele w gruncie rzeczy wzrosła (jeśli w ogóle). Jednak może się to bardzo szybko zmienić, wraz ze wzrostem kursu franka, bądź podniesieniem stóp procentowych przez Szwajcarię. Ze względu na bardzo wysokie poziomy LTV zaprzestanie spłaty kredytu walutowego prowadzi z reguły do powstania niemożliwego do spłaty długu mimo utraty mieszkania, stąd pojawiające się ostatnio pozwy przeciwko bankom, będące tak naprawdę próbą wyjścia z patowej sytuacji przez "pokrzywdzonych" klientów. W mojej ocenie, pozwy te nie mają w Polsce szans na pozytywne rozpatrzenie, jednak mogą wpłynąć na ucywilizowanie się polskiego rynku kredytowego (najlepiej poprzez wprowadzenie zabezpieczenia kredytu tylko i wyłącznie na kredytowanej nieruchomości) lub na modyfikacje prawa upadłościowego w kierunku ułatwienia bankructwa osobom fizycznym.
Sprawa jak zawsze jest rozwojowa, a przyspieszenie jej biegu może nastąpić bardzo szybko, jeśli Amerykanie naprawdę przestaną drukować (w co ja akurat niespecjalnie wierzę), powodując dalsze spadki kursów walut śmieciowych typu peso, lira, rupia, rand, czy innej złotówka. Na razie sytuacja wygląda dramatycznie tylko w nielicznych krajach (wykres poniżej, pokazujący zmianę kursu USD względem wybranych walut).

Spadki kursów walut (czyli wzrost ceny USD wyrażonej w walucie narodowej) niejako wymuszają na rządach podniesienie lokalnych stóp procentowych. Mamy z tym już do czynienia w Indiach, Turcji oraz RPA - zobaczymy, jak to będzie w Polsce.